روایتی را از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کردیم که راوی آن جابر بن عبدالله انصاری بود. او گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود:
«یَجِی‏ءُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَلَاثَةٌ یَشْکُونَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» روز قیامت سه شاکی از ظلمی که در حق آنها شده است به درگاه الهی شکایت می کنند؛ «الْمُصْحَفُ وَ الْمَسْجِدُ وَ الْعِتْرَةُ» آن سه عبارتند از قرآن کریم، مسجد و خاندان مطهر رسول الله علیهم صلوات الله.
شکوائیه مسجد
«یَقُولُ الْمَسْجِدُ یَا رَبِّ عَطَّلُونِی وَ ضَیَّعُونِی»(1)؛ در آن روز مسجد به پیشگاه عدل الهی عرضه می دارد: پروردگارا! مرا رها کردن؛ به تعطیلی کشاندند و در اثر بی توجهی به من مرا نابود کردند.
همانگونه که در متن شکوائیه ملاحظه می شود مسجد از دو امر شکایت می کند یکی تعطیلی و دیگری تضییع و نابودی است؛ بالطبع شکایت مسجد هم متوجه کسانی خواهد شد که مرتکب این دو معصیت شده اند.
تعطیلی مسجد به دو شکل ممکن است رخ دهد یکی اینکه عملا در آن را ببندند و از ورود افراد به آن جلوگیری کنند همانند کاری که عربستان با مسجد امیرالمومنین علیه السلام و مسجد فاطمه زهرا سلام الله علیها کرده است و با بستن و ایجاد مانع از ورود مسلمانان به این مساجد جلوگیری می کند.(2)
این شکل از تعطیلی می تواند به صورت بسته نگه داشتن مساجد در وقت نماز و یا بستن آن بلافاصله بعد از اتمام نماز جماعت نیز تحقق پیدا کند.
شکل دیگری که می تواند مصداق به تعطیلی کشاندن مسجد شود نوع رفتار و مدیریت اهالی مسجد است که باعث می شود مردم رغبتی به حضور در آن مسجد نداشته باشند و این امر به مرور سبب خالی شدن مسجد از نمازگزار شده و عملا آن مسجد را به تعطیلی می کشاند؛ رفتارهایی نظیر برخورد تند و خشن پیرمردان و پیرزنان مسجد با جوانان و نوجوانانی که میهمانان جدید خانه خدایند و چندان از آداب و احکام مسجد اطلاع ندارند و به سبب شور نشاط نوجوانی قدری نیاز به تحمل دارند.
این سوء رفتارها ممکن است به نوعی از امام جماعت مسجد هم دیده شود؛ مانند حاضر نشدن به موقع برای نماز و یا طول دادن نماز و سخنرانی های گرویی در بین دو نماز. بر اهل فن پوشیده نیست که خلوتی و یا در آستانه تعطیلی برخی مساجد ما معلول این علتهای به ظاهر پیش پا افتاده هستند که درمان آنها کمی دقت و قدری حوصله را طلب می کند.
این هشدار امام صادق علیه السلام را همه باید جدی بگیرند به خصوص متولیان و همسایگان مسجد که فرمود: یکی از شاکیان در قیامت «مَسْجِدٌ خَرَابٌ لَا یُصَلِّی فِیهِ»(3) مسجد ویرانی است که در آن نماز خوانده نمی شود.
امیرالمومنین علیه السلام در سخنی که درباره آینده امت اسلامی است چنین می گوید:
زمانی خواهد آمد که «لَا یَبْقَى فِیهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ» در جامعه تنها آثار ضعیفی از قرآن و یا به تعبیری تنها نوشته های قرآن باقی می ماند و دیگر هیچ. وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ و از اسلام تنها نامی می ماند و دیگر هیچ.
«وَ مَسَاجِدُهُمْ یَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى»؛ در آن روز مسجدها از نظر ساخت و ساز آباداند و به راه ولی از لحا0هدایتگری خرابند و ویران. ساکنان و آباد کنندگانش بدترین اهل زمینند، از آنان فتنه برخیزد و گناه در آنان لانه گیرد، آن که از فتنه‏ها کناره گرفته او را به آن باز مى‏گردانند، و هر که از آن عقب‏ مانده او را به سوى آن سوق مى‏دهند. خداوند سبحان مى‏فرماید: «به خود سوگند خورده‏ام که فتنه‏اى در میان آنان برانگیزم که خردمند در آن سرگردان شود» و براستى که پروردگار چنین کرده است و ما از پروردگار مى‏خواهیم از لغزشى که از ما سر مى‏زند، بگذرد.(4)
این هشدار امام صادق علیه السلام را همه باید جدی بگیرند به خصوص متولیان و همسایگان مسجد که فرمود: یکی از شاکیان در قیامت «مَسْجِدٌ خَرَابٌ لَا یُصَلِّی فِیهِ»(3) مسجد ویرانی است که در آن نماز خوانده نمی شود.
بی شک این وضعیت اسفناکی که امیرالمومنین علیه السلام از آن خبر داده است، جامعه ما و سایر جوامع اسلامی را تهدید می کند. این تهدید وقتی عملی می شود و چهره شومش را به نمایش می گذارد که اسلام واقعی از زندگی اکثری مردم رخت بربندد و ملاک بایدها و نبایدهای زندگی، خوشامدها و بدآمدهای دلی باشد. به این ملاک پَست، پُست ها و زد و بندهای داخلی و خارجی را هم می توان اضافه کرد. نتیجه اینکه در جامعه اسلامی، اسلامی دیده می شود که امیرالمومنین علیه السلام فرمود، فقط نامی که مردم و دولتمردان و حکومت آن را یدک می کشند و بس.
به جرأت می توان مصداق امروزی کلام امیرالمومنین علیه السلام، حکومتهای عرب منطقه اند که در رأس آنها می توان به عربستان اشاره کرد. کشوری که خود را پایتخت جهان اسلام می داند و در تیراژ میلیونی قرآن چاپ کرده و رایگان تقسیم می کند؛ مساجد گران و بی نظیری می سازد؛ اما در این مساجد سخنی علیه ظلم آمریکا گفته نمی شود؛ اما تا مجال باشد شیعه را رافضی خوانده و مردم را از خطر آن بیم می دهند تا مبادا کسی به صراط مستقیم هدایت شود. به کشور اسلامی قشون کشی کرده و مساجد را تخریب می کند و قرآن را آتش می زند؛ حلقه به گوش بودنش نسبت به دشمنان قسم خورده اسلام هم چیز تازه ای نیست که کسی نداند و از آن بی خبر باشد.
سخن پایانی همان است که امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود: «وَ نَحْنُ نَسْتَقِیلُ اللَّهَ عَثْرَةَ الْغَفْلَةِ»؛ و ما از پروردگار مى‏خواهیم از لغزشی که از روی غفلت از ما سر مى‏زند، بگذرد. پس باید به هوش و به کوش بود؛ نواقص را برطرف و اشتباهات را جبران کرد و با گامهایی محکم و استوار به سمت ساخت جامعه ای حرکت کرد که عاری از این معایبی باشد که امیرمومنان علیه السلام هشدار داد.